Du lịch chăm sóc sức khỏe hay Du lịch chữa bệnh, Du lịch y tế (Medical tourism hay Medical travel) là một thuật ngữ thường được các hãng du lịch và phương tiện truyền thông dùng để nói về kỹ nghệ đưa khách đi du lịch đến một nước khác với mục đích chính là nhận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

1. TỪ THỰC TẾ DÒ ĐÁ QUA SÔNG

Theo thống kê của cơ quan chức năng, năm 2018 tổng lượt khách du lịch đến Đà Nẵng là 7,6 triệu (trong đó khách quốc tế là 2,8 triệu). Thực hiện chỉ thị  của Bí thư thành ủy, ngày 22/02/2019, Sở Y tế thành phố Đà Nẵng đã có công văn số 473/SYT-NVY gởi cho các Bệnh viện trên địa bàn về việc tăng cường mở rộng các dịch vụ y tế, y tế phục vụ du lịch, thành lập các khoa y tế quốc tế.

Tại Bệnh viện Y học cổ truyền thành phố Đà Nẵng, từ nhiều năm qua đã đón bắt xu thế phát triển này bằng nhiều chương trình hoạt động tại cơ sở 2 của Bệnh viện (địa chỉ 342 Phan Châu Trinh), như đã khai trương Hội quán Đông y (30/4/2015)  nhằm góp phần thu hút du khách đến thưởng thức các loại trà thuốc, rượu thuốc, món ăn bài thuốc và tận hưởng những giây phút thư giãn bằng các phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc như châm cứu, cấy chỉ, xoa bóp, bấm huyệt, tác động cột sống, xông hơi, chườm ngải, hỏa long cứu,… trong không gian văn hóa Y dược cổ truyền.

Đặc biệt từ 31/5/2017, Bệnh viện Y học cổ truyền thành phố Đà Nẵng đã thành lập Đơn vị “Du lịch chữa bệnh” (DLCB) nhằm mục tiêu khám chữa bệnh, phục hồi sức khỏe cho khách du lịch.

Với ưu thế môi trường du lịch hấp dẫn, nguồn nhân lực chất lượng cao và nguồn dược liệu YHCT phong phú và đảm bảo chất lượng, đến nay chỉ sau hơn 2 năm hoạt động, Đơn vị DLCB đã  đạt được một số kết quả đáng khích lệ, bước đầu tạo được thương hiệu uy tín trong và ngoài nước:

          – Số lượng bệnh nhân đến khám và chữa bệnh tại Đơn vị ngày một tăng, cụ thể: Năm 2018 số Bệnh nhân nước ngoài là 310, tăng 47.6% so với năm 2017; 6 tháng đầu năm 2019 có 196 lượt bệnh nhân.

          – Người bệnh đến từ 22 nước khác nhau: Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Mỹ, Phillipin, Hungary, Pháp, Hi lạp…Trong đó người bệnh Hàn Quốc chiếm đa số với 56,9% Trung Quốc: 11,1%, Mỹ: 10,6%, Úc: 6,7%, còn lại chiếm 14,7%.

          – Nhiều bệnh nhân trong và ngoài nước đã gửi thư cảm ơn đến đội ngũ y bác sỹ của Đơn vị và các tổ chức truyền thông đã ghi nhận, đưa tin giới thiệu về hoạt động của Đơn vị du lịch chữa bệnh.

Bên cạnh thế mạnh điều trị bằng các phương pháp YHCT, Bệnh viện còn đẩy mạnh  công tác nghiên cứu khoa học và ứng dụng các sản phẩm thuốc phục vụ Du lịch chữa bệnh. Hằng năm Bệnh viện đều triển khai các đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố và nhiều đề tài nghiên cứu cấp cơ sở. Nhiều sản phẩm thuốc Y học cổ truyền được nghiên cứu và ứng dụng vào điều trị mang lại kết quả tốt cho người bệnh.

Ngoài ra, về lĩnh vực Hợp tác quốc tế, Bệnh viện đã hợp tác, tiếp nhận chuyển giao kỹ thuật và trao đổi học thuật với nhiều nước trên thế giới: Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Mỹ… trong lĩnh vực phục hồi chức năng và các phương pháp điều trị không dùng thuốc nhằm liên tục cập nhật và nâng cao kỹ thuật điều trị tiên tiến bằng YHCT.

Có thể nói gần 5 năm qua, Bệnh viện Y học cổ truyền Đà Nẵng đã không ngừng phấn đấu đánh thức tiềm lực y dược cổ truyền để phục vụ du lịch. Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan, đây mới chỉ là giai đoạn lần mò dò đá qua sông, chưa thật sự có những bước đột phá sáng tạo ra những sản phẩm du lịch chữa bệnh đúng nghĩa.

2. ĐẾN SẢN PHẨM DU LỊCH CHỮA BỆNH

 Theo Luật Du lịch (2017)  thì ngoài các dịch vụ cơ bản trong  kinh doanh du lịch như dịch vụ lữ hành, vận tải khách du lịch, lưu trú du lịch, còn có một số dịch vụ du lịch khác trong đó đó có “dịch vụ chăm sóc sức khỏe“.

“Cung cấp các dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe, chăm sóc sắc đẹp trên cơ sở khai thác giá trị y học cổ truyền, y học hiện đại“, là một trong các hoạt động được nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân thực hiện (Điều 55).

“Sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ trên cơ sở khai thác giá trị tài nguyên du lịch để thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch:, trong đó “Tài nguyên du lịch bao gồm tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch văn hóa”.

“Du lịch văn hóa là loại hình du lịch được phát triển trên cơ sở khai thác giá trị văn hóa, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tôn vinh giá trị văn hóa mới của nhân loại” (Điều 3).

“Y dược cổ truyền là di sản văn hóa dân tộc” là một quan điểm nhất quán trong nhiều văn kiện của Đảng và Nhà nước ta. Vì vậy, theo chúng tôi, du lịch chữa bệnh bằng YHCT trước hết cần nhìn nhận là sản phẩm du lịch văn hóa được phát triển trên cơ sở tài nguyên văn hóa vật thể và phi vật thể của Y dược cổ truyền.

Theo một số quan điểm được ghi nhận trong sách “Một số vấn đề văn hóa du lịch Việt Nam” (Võ Văn Thành, NXB Văn hóa – Văn nghệ, 2016), thì sản phẩm văn hóa chỉ biến thành sản phẩm du lịch khi và chỉ khi nó tham gia vào các hoạt động kinh doanh du lịch, phục vụ các nhu cầu khác nhau của khách du lịch. Không tham gia vào quá trình hoạt động du lịch, không phục vụ nhu cầu của khách du lịch, không thể coi là sản phẩm du lịch (tr.135).

Như vậy, có thể nói, hoạt động khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cho du khách hay người nước ngoài, nếu chỉ triển khai độc lập ở các cơ sở y tế,  chưa phải là sản phẩm du lịch chữa bệnh đúng nghĩa.

Khi và chỉ khi các hoạt động khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe đó  tham gia vào chuỗi giá trị gia tăng trong hoạt động kinh doanh du lịch, thì nó mới trở thành sản phẩm du lịch chữa bệnh.

Hiện nay, du lịch chữa bệnh đã và đang trở thành con gà đẻ trứng vàng của ngành công nghiệp không khói. Nhiều nước châu Á như Singapore, Thái Lan, Malaysia, Trung Quốc… đang đẩy mạnh đầu tư, quảng bá, xúc tiến sản phẩm du lịch chữa bệnh và có sự cạnh tranh gay gắt trong việc trở thành điểm đến du lịch hàng đầu về chăm sóc sức khỏe và chữa bệnh của khu vực.

Theo ThS. Đoàn Hương Lan – ThS. Nguyễn Tư Lương 
(Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội) thì hiện nay, loại hình du lịch chữa bệnh ở Việt Nam vẫn đang nằm ở vạch xuất phát so với các nước lân cận nhưng ngành Y tế và Du lịch hoàn toàn có thể đẩy mạnh quảng bá và khai thác loại hình y học dân tộc cổ truyền cùng với việc chữa bệnh theo các chuyên khoa.

Theo nhận định chung của các hãng lữ hành cũng như chuyên gia trong ngành Du lịch, Việt Nam có một nền y học cổ truyền lâu đời với nhiều bác sỹ giỏi. Trong đó, liệu pháp chữa bệnh không dùng thuốc (châm cứu, khí công, yoga) hay chữa bệnh bằng thuốc nam đang dần được du khách trong và ngoài nước biết đến. Tuy nhiên, để duy trì và phát triển tinh hoa này của dân tộc trở thành loại hình du lịch kết hợp chữa bệnh rất cần sự tham gia của nhiều nhà đầu tư, của các cấp, các ngành. (Tạp chí Du lịch tháng 3/2013).

3. ĐỂ DU LỊCH CHỮA BỆNH BẰNG YDCT TRỞ THÀNH SẢN PHẨM DU LỊCH ĐẶC THÙ

“Sản phẩm du lịch đặc thù là những sản phẩm có được yếu tố hấp dẫn, độc đáo/duy nhất, nguyên bản và đại diện về tài nguyên du lịch (tự nhiên và nhân văn) cho một lãnh thổ/điểm đến du lịch; với những dịch vụ không chỉ làm thỏa mãn nhu cầu/mong đợi của du khách mà còn tạo được ấn tượng bởi tính độc đáo và sáng tạo”. (Phạm Trung Lương – “phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, nâng cao sức cạnh tranh của du lịch Việt Nam”, Tạp chí Du lịch Việt Nam, năm 2007, tr.51).

Theo chúng tôi, du lịch chữa bệnh bằng Y dược cổ truyền hoàn toàn có cơ hội trở thành một sản phẩm du lịch đặc thù nếu biết khai thác được nhiều yếu tố hấp dẫn, độc đáo, nguyên bản và đại diện về tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa dân tộc. Các dịch vụ y dược cổ truyền không chỉ làm thỏa mãn nhu cầu khám phá, trải nghiệm, tận hưởng trong chăm sóc sức khỏe cho du khách mà còn tạo được ấn tượng bởi tính độc đáo và sáng tạo, làm nên sự khác biệt với những sản phẩm du lịch chung hoặc thông thường khác.

Nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức để phát triển dịch vụ du lịch chữa bệnh là nhiệm vụ khẩn thiết cho các bệnh viện YHCT trên bước đường tự chủ tài chính trong những năm tới.

4. VÀI KIẾN NGHỊ

– Cần luật hóa nhiệm vụ quảng bá YDCT và phát triển các sản phẩm du lịch chữa bệnh bằng YDCT trong Luật YDCT đang xây dựng.

– Chính phủ cần bổ sung chi tiết nội dung phát triển du lịch chữa bệnh nói chung và du lịch chữa bệnh bằng YDCT nói riêng vào các quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành Du lịch và Y tế, Y dược cổ truyền nói riêng

– Ngành Y tế cần phối hợp với ngành Du lịch xây dựng Đề án phát triển sản phẩm Du lịch đặc thù: Du lịch chữa bệnh bằng YDCT.

– Các cơ sở Bệnh viện cần có kế hoạch phối hợp với các công ty tổ chức du lịch, nghỉ dưỡng kết hợp chữa bệnh.