LĨNH NAM BẢN THẢO TÂN BIÊN 

LGT: Lĩnh Nam Bản Thảo quyển Thượng của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724-1791), về cơ bản thừa kế toàn bộ quyển Thủ trong bộ Nam Dược Thần Hiệu tương truyền của Thiền sư Tuệ Tĩnh.

Chúng tôi căn cứ vào nguyên bản bản gốc  (quyển thứ 12 trong bộ Tân Tuyên Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh Toàn Trật, khắc in năm 1885), có tham khảo bản dịch của Phòng Tu thư Huấn luyện Viện Đông y, NXB Y học và Thể dục thể thao ấn hành năm 1970 và một số tài liệu mới để biên soạn lại phần Dược phẩm Nam danh Khí vị Chính trị Ca quát (Bài ca Tên Việt nam và Khí vị, Chủ trị của các vị thuốc Nam), tạm đặt tên là  LĨNH NAM BẢN THẢO TÂN BIÊN.  

Xin lần lượt giới thiệu trên trang nhà https://benhvienyhoccotruyendanang.vn/ một số vị thuốc trong phần đầu tiên về các loại cỏ hoang. Mong nhận được sự góp ý cho những sai sót khó có thể tránh khỏi.

PHAN CÔNG TUẤN biên soạn

QUÁN CHÚNG – 貫衆

1. Nguyên văn và phiên, dịch:

貫衆羅矩荄蒌蓢 Quán chúng là củ cây rau Láng/Ráng

微寒小毒能通暢 Vi hàn tiểu độc năng thông sướng

治諸血失殺諸虫 Trị chư huyết thất sát chư trùng

清热去邪癥積症 Thanh nhiệt khứ tà trưng tích chứng

QUÁN CHÚNG là củ cây rau Ráng

Hơi lạnh, ít độc, công thông sướng

Chữa thất huyết, thanh nhiệt, sát trùng

Trừ tà khí, báng tích các chứng

 (Cách chế: Khi dùng gọt bỏ vỏ bên ngoài, phơi khô dùng. Còn có tên Quán trọng, một tên khác là Quản trọng.)

2. Tân biên:

Quán chúng còn có tên Lưỡi hái, tên khoa học Cyrtomium fortunei J. Sm., thuộc họ Áo khiên – Aspidiaceae. (Một số tài liệu mới xếp Họ Ráng cánh bần – Dryopteridaceae). Loài này có phân bố ở Lào Cai, Cao Bằng, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Hòa Bình.

Bài thuốc của Tuệ Tĩnh:

1. Chữa loét ruột sinh lỵ, đại tiện ra máu: Quán chúng tán bột uống mỗi lần 8g.
2. Chảy máu mũi: Uống bột Quán chúng mỗi lần 4g.
3. Phụ nữ khí hư bạch đới: Quán chúng đào về, bỏ vỏ ngoài, tẩm giấm nướng chín, tán nhỏ, uống mỗi lần 8g với nước cơm.
4. Phụ nữ băng huyết: Quán chúng thái lát, sắc với nước hoà rượu uống.
5. Ho lao thổ huyết: Quán chúng, gỗ Vang chẻ nhỏ mỗi vị 12g sắc uống.
6. Giun đũa: Quán chúng 25g sắc uống.
7. Phòng sốt xuất huyết: Quán chúng 12g, có thể thêm hột Muồng (hay hoa Hoè) 12g uống.

(Theo Từ điển Cây thuốc Việt Nam của Võ Văn Chi)

Quán chúng – Cyrtomium fortunei (Ảnh: http://ppbc.iplant.cn/)